Zientziarako giza eskubidea koronabirusaren garaian

Zientziaren (eta teknologia) eta Giza Eskubideen arteko erlazioa arrisku eta mehatxuen terminoetan maizegi aurkeztu izan da: poluzioa; aldaketa genetikoak; setiatutako gure intimitatea; arma nuklear eta biologikoak…

Hori guztia egia da, baina egiaren zati bat besterik ez da. Izan ere, erronka eta arrisku hauei guztiei zientziarekin eta teknologiarekin aliantzan soilik aurre egin ahal izango zaiela da egiaren beste zatia. Konponbideak ez dira teknikoak bakarrik izango, baina ezaguera zientifikoari esker soilik iritsi ahal izango dira. Zientziak gure bizi-itxaropenaren handitzea baimendu du eta baita gaixotasun batzuen itzaltzea ere eta haietako askoren kontrola; gainera, gure ongizatea eta gure bizi-kalitatea hobetu ditu.

Baina zientziaren garrantzia ez da neurgarria soilik termino utilitaristetan. Zientzia kultura da, gure galdereei eta jakin-minari zorroztasunarekin erantzuteko forma landuena da. Jakin-mina izatea, gauzengatik galdetzea, gizaki egiten gaituena da eta hortaz, zientzia, giza behar bat da, artea edo kultura diren bezala.

Hori guztia berraurkitzen ari gara koronabirusaren krisi honetan. Zientzia gardenkiarekin, parte-hartzearekin, askatasunekin, herritarren erantzukizunarekin eta giza eskubideekin lotzen da.”

HELBURUAK

• Zientziarako giza eskubidearen jatorria, eduki arauemailea eta elementuak sakon aztertzea.
• Une historiko jakin honetan zientziarako giza eskubideak duen garrantziari buruz eta etorkizuneko erronkak hobeto ulertzen nola lagun diezagukeen hausnartzea.

EGITARAUA

1. ZATIA. Iruzkin orokorraren sarrera. 2 ordu

• Zergatik da beharrezkoa zientziarako eskubidea?
  Kontzeptuak azaldu
• Nolakoa izango da eskubidearen ezarpena?
• Giza eskubideen historia.
• Iruzkin orokorraren eztabaidaren aurrerapena.

2. ZATIA. Ikasleek iruzkin orokorra aztertzeko gai ugari. Gai bakoitzean emandako adibideetako bat aukeratu edo fokaliza dezakete, edo adibide batzuk konparatu. 3-4 talde 2 ordu bakoitzeko

1. Open Acces
   •  Sci-hub
   • European Open Science Cloud (EOSC).
2. Saiakuntza klinikoetako parte-hartzaileak
   • Puerto Ricoko lehen pilula antikontzeptiboaren proba, parte-hartzaileen baimenik gabe.
   • Costa Rican eta Dominikar Errepublikan ‘in vitro’ ongarriztatzea debekatzea, bereizkeria-arrazoiengatik.
3. Babes gehigarria behar duten populazioei buruz.
   • Teknologia berriak eskuratzeko (edo ez eskuratzeko) norbanakoaren aukera-askatasunaren eta erabakiak banaka hartzen direla eta gizabanakoak presio sozialaren eraginpean ez daudela ziurtatzearen arteko dilema.
   • Baimenik edo onarpenik gabe indigenen ezagutza nabaria duen enpresa.
   • Gizonek bakarrik epaitutako pilula antikontzeptiboaren albo-ondorioak ez ezagutzea.
4. Interes-gatazka.
   • Giza eskubideen gaineko eraginaren arabera, ezkutuko funts publikoak?
   • Jatorri ezezaguneko giltzurruneko gaixotasuna, azukre-kanaberako langileei eragiten ziena.
     • Ez du eraginik osasunerako eskubidean, ez baitzegoen gaixotasunari buruzko informaziorik, baina, ba al dago inplikaziorik estatuek ikertzeko ahalegina egiteak zientziarako duen eskubidean?
     • Zientziarako eskubidearen beharrari aurre egiteko jarrera-aldaketa eragiten duen lehen kasua.
   • Botere publikoek erakunde pribatuak behartzen dituzte arlo publikoan lan egitera, COVID-19 bezalako salbuespenezko egoeretan.
5. Parte-hartzea eta gardentasuna. – Covid-19
   • Covid-19ri eragiten dion gaurkotasuneko gai bat aukeratzea eta iruzkin orokorraren laguntzarekin iruzkintzea. Adibideak:
     • Zer gertatu zen Txinan, Iranen edo Ipar Korean Covid-19ko pandemian?
     • Krisi honetan informazio fidagarria transmititzearen garrantzia.
6. 100 Nobel saridunek baino gehiagok ‘golden rice’-ren aurkako kanpaina uzteko eskatu diote Greenpeaceri
7. Gardentasuna, negatibismoa eta erakunde publiko eta pribatuen arteko gatazkak
   • Nestlek haurtxoentzako formulari buruz egindako iragarki faltsuak.
   • Publikoki, tabakoaren industriak erretzeak biriketako minbizia sortzen duela ukatzen jarraitzen du, nahiz eta badakiten 50 urtetik aurrera minbizia duela.
   • Kellogsek bere zerealak osasungarritzat edo azukre gutxikotzat jotzen ditu, %40rainoko azukre erantsiak dituztenean.
   • ExxonMobil enpresak klima-aldaketa ukatzeari buruzko ikerketak eta kanpainak finantzatzen ditu, nahiz eta haren zergatiak
8. Iruzkin orokorraren arriskuak eta promesak.
   • 21 challenges for the 21st century’-en lehen kapitulua irakurtzera eta eztabaida-gaiak bilatzera gonbidatzen dira ikasleak. Adibidez: autoetako adimen artifizialean izan daitezkeen erabaki diskriminatzaileen erantzukizuna.
9. Desberdintasun teknologiko eta ekonomikoak betikotzea
   • Lurralde batzuetan bakarrik erabil daitezkeen ama aspertuak edo giza enbrioiekin egindako ikerketak.

3. ZATIA: 2 h ondorioa

Ariketa. Ikasleek imajinatzen dute (nahi duten, enpresa bateko presidenteak, alkateak edo zuzendariak) kontseilari zientifikoak direla, eta iruzkin orokorretik gomendio zehatz bat hautatu behar dute, labur-labur azaltzeko.

HARTZAILEAK

Ikastaroa dibulgaziokoa eta sarrerazkoa da batez ere; beraz, zientziaren eta giza eskubideen arloan interesa duen ororentzat da, eta ez da beharrezkoa gaiaren ezagutza zehatza eta/edo profesionala.

Ikastaroaren helburua zientziaren eta giza eskubideen eta, aldi berean, zientziarako eskubidearen arteko harremanari buruzko eztabaida sortzea da. Gai hori gero eta garrantzitsuagoa da, ez da behar adina landu eta nahiko ezezaguna da herritarren artean.

METODOLOGIA

Ikastaroa bi multzotan banatuko da. Lehenbizikoaren helburua da ikasleei Zientziarako Eskubidea ulertzeko behar diren oinarri juridiko eta instituzionalei buruzko oinarrizko informazioa ematea, gero hartan sakondu ahal izan dezaten. 50 minutuko bi eskola presentzial erabiliko dira. Aldez aurreko nahitaezko irakurketak dituzten parte-hartzaileak.

Bigarren zatian, ikasleak kasu-azterketa egin beharko du, eta irakasleak planteatutako 9 gaietako bat aukeratu ahal izango du. Azterketa bi modutan egingo da:

• edo ikaskide batzuei eta irakasleari aurkezpen birtuala eginez (gomendatutako aukera)
• alternatiba gisa, idazki bat egin daiteke (hitz-kopurua), eta irakasleak berrikusi egingo du. Irakasleak ikasleen ariketa guztien feedbacka egin behar du.

Ikasturtea amaitzeko, ikasleek gogoeta pertsonala egin beharko dute egoera hipotetiko batean. Ikasle bakoitzak goi-mailako kargu bateko kontseilari zientifikoa dela esan nahi du (Europako Batzordeko lehendakaria, Jaurlaritzako lehendakaria, lehendakaria, bere udalerriko alkatea edo lan egiten duen erakundeko zuzendaria edo lehendakaria). Goi-kargu horrek txosten bat eskatu dio Iruzkin Orokorra bere agintaldian nola aplikatu azaltzeko. Ikasle bakoitzak txostenean sartuko liokeen puntuetako bat aukeratu, aurpegi batean garatu eta azken eskola presentzialean aurkeztu beharko du.

Ebaluazio irizpideak hauek izanen dira:

% 20ko parte-hartzea lehen klaseetan

Aukeratutako arazoaren %40

% 30 Azken hausnarketa

Kolaboratzailea: